RKD STUDIES

Dat Van Haecht voor een groot deel van zijn in het klein gekopieerde schilderijen een kwadraatnet gebruikte, vormt al een uitzondering, maar nog opmerkelijker is het dat de kwadraatnetten onderling verschillen. Dit onderscheid in spatiëring kan goed geïllustreerd worden aan de hand van drie werken op de achterwand boven Rubens’ Amazoneslag op de kunstkamer te Den Haag. Weliswaar zijn ze alle drie van ongeveer gelijke hoogte, maar de vierkanten binnen kwadraatnetten hebben uiteenlopende groottes (afb. 1). Daarnaast valt op dat er rasters voorkomen die zeer fijnmazig zijn. Op Hans Rottenhammers Het Laatste Oordeel, vooraan rechts op De kunstkamer van Cornelis van der Geest, staan de lijnen aanzienlijk dichter bijeen dan op het wat verder naar links geplaatste, maar veel kleinere schilderij met Danaë, waarin Van Haecht waarschijnlijk een eigen werk heeft gekopieerd (afb. 2, 3).¹ Iets vergelijkbaars valt waar te nemen op Apelles schildert Campaspe: het net voor de Doortocht door de Rode Zee van Frans Francken, schuin achter Campaspe, is veel fijnmaziger dan dat voor het ongeveer even brede Apollo en Daphne van Francesco Albani, links op de achterwand (afb. 4, 5). Dergelijke verschillen komen eveneens voor op het werk in de Bute Collection, zoals blijkt uit een vergelijking tussen het kwadraatnet onder Europa en de stier van Hendrick van Balen (I) en Jan Breughel (I), links op de achterwand, en de veel grotere vierkanten het Liefdespaar uit de school van Palma Vecchio van bescheidener formaat, rechts op dezelfde wand (afb. 6, 7). Het lijkt voor de hand te liggen deze uiteenlopende maten binnen het kwadraatnet te verklaren door het feit dat het bij Het Laatste Oordeel en de Doortocht door de Rode Zee, en in mindere mate bij Europa en de stier, drukbevolkte composities op relatief klein formaat betreft. Voor andere gevallen gaat deze verklaring evenwel niet op. Zo heeft Gevecht tussen een pauw en een haan van Paul de Vos op het Haagse paneel een vrij fijnmazig raster, maar de compositie toont slechts een beperkt aantal vogels (afb. 8).² Iets vergelijkbaars zien we op het stuk te Antwerpen: de Pannenkoekenbakkerij van Pieter Aertsen (87 x 169,3 cm) heeft in werkelijkheid ongeveer dezelfde breedte als Rubens’ Amazoneslag (120,3 x 165,3 cm), maar op de Pannenkoekenbakkerij komen veel minder personages voor. Desondanks is het kwadraatnet op het schilderij van Aertsen met dertien vierkanten in de breedte beduidend fijner dan dat voor Rubens’ compositie, waar het net in horizontale zin maar zeven vierkanten telt (afb. 9, 10). En Van Dycks Het mystieke huwelijk van de heilige Catharina op het stuk in de Bute Collection bezit met drie figuren op een origineel dat 126,4 x 119,4 cm meet een veel fijnmaziger kwadraatnet dan het Portret van Ferry Carondelet door Sebastiano del Piombo, eveneens met drie figuren, maar overgenomen van een kleiner voorbeeld van 112,5 x 87 cm (afb. 11, 12). Een precieze logica valt dus niet te achterhalen, maar wel kan worden vastgesteld dat zeker niet met een standaard kwadraatnet werd gewerkt.

afb. 1
Kunstkamer Mauritshuis,
IRR-detail

afb. 2 en 3
Kunstkamer Rubenshuis,
IRR-detail

afb. 4 en 5
Kunstkamer Mauritshuis,
IRR-detail

afb. 6 en 7
Kunstkamer Bute Collection,
IRR-detail

afb. 8
Kunstkamer Mauritshuis,
IRR-detail