RKD STUDIES

Van Haecht was niet de enige die met een bestaande collectie werkte en het ligt voor de hand dat enkele schilderijen die hij afbeeldde tevens op andere kunstkamers voorkomen, waarschijnlijk omdat ze in de tussentijd van eigenaar wisselden.¹ Anthony van Dycks De gevangenneming van Simson (afb. 1), linksboven op het Haagse paneel, keert prominent terug in de voorgrond van Kunstgalerij met een schilder die een oude vrouw portretteert van David Teniers (II) in Raby Castle (afb. 2), waarop werken uit de collectie van aartshertog Leopold Wilhelm staan weergegeven.² Deze kunstkamer zal na 1647 zijn ontstaan, het jaar waarin Leopold tot regent van de Zuidelijke Nederlanden werd benoemd en men kan veronderstellen dat het schilderij van Van Dyck na het overlijden van Cornelis van der Geest in 1638 werd verkocht en in bezit kwam van de aartshertog.³ Mucius Scaevola voor Lars Porsenna door (of naar) Peter Paul Rubens vormt een imposant element op de rechterwand van de kunstkamer in de Bute Collection (afb. 3). We treffen dit werk nogmaals aan op Een maaltijd van Antwerpse kunstenaars (?) van Gonzales Coques (afb. 4), waar het midden op de achterwand hangt.⁴ Het schilderij van Coques wordt 1644-1645 gedateerd, eveneens na de dood van Van der Geest en ook Mucius Scaevola voor Lars Porsenna zal in de tussentijd in andere handen zijn overgegaan.

afb. 1
Kunstkamer Mauritshuis,
detail De gevangenneming van Simson

afb. 2
David Teniers (II),
Kunstgalerij met een schilder die een oude vrouw portretteert,
Darlington, Raby Castle

Andersom komen sommige door Van Haecht voorgestelde werken voor op schilderijen die eerder ontstonden dan zijn kunstkamers en het is aannemelijk dat deze nadien door Van der Geest werden verworven. Het schilderij Diana en haar nimfen maken zich op voor de jacht door Jan Breughel (I) en Peter Paul Rubens, valt centraal in de voorgrond van het paneel in het Mauritshuis te bewonderen (afb. 5).⁵ Dit werk zien we eveneens, links vooraan op Allegorie op de schilderkunst door Jan Brueghel (II) (afb. 6, 7) van 1625/30, waar echter aan de boven- en vooral de rechterzijde verschillen bestaan.⁶ Aangezien wordt verondersteld dat Jan Brueghel (II) deze allegorie kopieerde naar Jan Brueghel (I), zou Diana en haar nimfen maken zich op voor de jacht na vervaardiging van de oorspronkelijke Allegorie op de schilderkunst in het bezit van Van der Geest kunnen zijn overgegaan. In verband met de verschillen in de compositie bestaat echter enige onzekerheid over het gebruikte voorbeeld, want er hebben meerdere versies van Diana en haar nimfen bestaan.⁷ Op maar liefst vier van de vijf kunstkamers van Van Haecht zien we Een soldaat met een zwaard toegeschreven aan Domenico Mancini, waarvan het origineel nu niet meer bekend is. Op het paneel te Antwerpen hangt het wat onopvallend aan de schuine muur links, op de werken van het Mauritshuis (afb. 8) en de Bute Collection bevindt het zich naast de rechterzuil, terwijl het op de kunstkamer in de particuliere collectie tegen een tafel links in de achtergrond staat. Gary Schwartz wees er al op dat deze voorstelling eveneens voorkomt op de Allegorie van het zicht door Jan Brueghel (I) en Peter Paul Rubens, gedateerd 1617, waarop werken uit het bezit van Albrecht en Isabella zijn weergegeven (afb. 9).⁸ Schwartz vermoedt dat Van der Geest het stuk aan Albrecht schonk ter compensatie van zijn weigering om tijdens het bezoek van de aartshertog in 1615 Maria met kind van Quinten Massijs aan hem af te staan. In verband met de dateringen en het overlijden van Albrecht in 1621 lijkt het evenwel waarschijnlijker dat het schilderij de omgekeerde weg aflegde.

afb. 5
Kunstkamer Mauritshuis,
detail Diana en haar nimfen

afb. 6
Jan Brueghel (II),
Allegorie op de schilderkunst,
JK Art Foundation

afb. 7
Jan Breughel (II),
Allegorie op de schilderkunst,
JK Art Foundation, detail